Twee glazen plafonds
Organisaties kennen niet één maar twee glazen plafonds. Het eerste, het hoogste kent iedereen. Dat is het plafond tussen de bestuurders op het hoogste niveau en de rest van de organisatie. Het vraagt een passage waar enkelen door heen komen, en vrouwen nog moeilijker dan mannen. Maar daaronder ligt een eerste plafond, een passage waar velen doorheenkomen.
Als je vanuit het onderwijs met werken begint, dan heb je als kapitaal de inhoudelijke kennis ter beschikking van een professionele opleiding. Je kunt en wilt die inhoudelijke kennis toepassen en verder uitbreiden. Je begint als professional het spel met de inhoud (I) spelen en probeert daarin beter te worden. Als je een tijd aan het werk bent, soms snel, soms wat later, zul je merken, dat inhoudelijke professionaliteit minder goed ging werken. Je kreeg niet meer gemakkelijk gelijk. Je merkte dat andere dingen gingen meespelen, belangen, allerlei praktische bezwaren, veel gepraat en gedoe, stroperigheid, domme keuzes.
Je passeerde het lage glazen plafond. Je verhuisde van het domein I naar het domein (I+P). Spel met de inhoud is dan niet voldoende. Je komt in aanraking met anderen die het politieke spel spelen, en je krijgt zelfs niets voor elkaar als je daarin niet meegaat. Dat gebeurt als je ervaren professional wordt en in complexe samenwerkingsverbanden komt te werken. Dat gebeurt als je leiding gaat geven. De formele inhoudelijke taak wordt aangevuld met een informele politieke taak.
Hoe je dat ervaren hebt kan ik natuurlijk niet zeggen. Mensen reageren verschillend. Er zijn politieke dieren die vermoedelijk van jongs af aan al plezier gehad in politiek spel. Er zijn mensen van de inhoud, die niets moeten hebben van allerlei overbodig gepraat en gedoe. Dat was zo en dat blijft wat hen betreft zo. Er zijn politieke realisten, van wie het politieke gedoe niet hoefde, maar die het als gegeven op het werk hebben geaccepteerd.
Het laagste glazen plafond is er niet voor niets. Vooral in een grotere en meer complexe moeten voortdurend verschillende inzichten, functies en belangen bijeen worden gebracht. Dat gaat niet zo maar, het gaat niet om het samenvoegen van legosteentjes. Je hebt altijd te maken met tegenstellingen en spanningen, die moeilijk te overwinnen zijn, die discussie en strijd oproepen. Meedoen daarin vraagt politiek spel. Zonder dat krijg je niets voor elkaar, sta je aan de kant en kun je ook nog de schuld krijgen als dingen fout gaan. Daarom is het van groot belang dat je jouw inhoudelijke professionaliteit aanvult met politieke professionalisering.
Wil of kun je geen politieke professionaliteit ontwikkelen, dan zal het verblijf boven het glazen plafond je weinig vreugde brengen. Doe je dat wel, dan is het beter om tenminste politieke realist te worden. Probeer tenminste het spel doordacht te spelen en geen speelbal te worden in het spel van anderen. Hoe beter en doordachter je het spel kunt spelen, des te groter je mogelijkheid om ook moreel je rug recht te houden. En je ontwikkelt bij jezelf ook belangrijke voorwaarden om het hogere plafond te benaderen, of misschien wel eens te passeren, waar het politieke vaak domineert en de inhoud zich aanpast aan het beleidsniveau (P en i’)
