Macht speelt overal, in organisaties, maar evenzeer in de privéwereld, en in de interactie tussen privéwereld en organisaties. Zoals tussen scholen met hun leerlingen en de ouders daarvan.
Een zoontje van Ans in de vierde groep, Peter is een energiek jongetje, een gangmaker, die soms ook wel lastig is in de klas, ook naar bepaalde kinderen, ook naar Alfred.
Van vechten naar praten
De moeder van Alfred hoort zijn verhalen en wordt erg boos. Ze stuurt e-mails naar Ans met allerlei beschuldigingen, ze zijn slechte opvoeders en moeten hun slechte zoontje in bedwang houden. Ans belt de moeder op en gaat met haar in gesprek, met veel begrip en meegevoel, voorstellend om elkaar heel goed op de hoogte te houden. Ondanks de boosheid van de moeder van Alfred blijft ze rustig en vriendelijk. Er ontwikkelt zich een zeker vertrouwen, we houden elkaar op de hoogte. Uiteraard gaat Ans in gesprek met Peter, Peter doet beslist bepaalde dingen, maar bij Ans blijft de indruk hangen dat relatief kleine dingen tussen de kinderen erg groot worden gemaakt.
Hoe doe je dat, van vechten naar praten?
Ans vertelt mij dit verhaal. Ik ben onder de indruk. Ik zou niet zo gemakkelijk met zo’n vrouw, met die boosheid en beschuldigingen in gesprek gaan. Ik zou te veel worden geraakt en geëmotioneerd worden. Ik zou toch gemakkelijk mijn zelfbeheersing verliezen. Wat antwoordt Ans?
Als ik met die vrouw in gesprek ga, dan weet ik dat haar boosheid niet op mij is gericht maar uit iets anders voortkomt. Ik voel me ook niet door haar geraakt. Ik heb dat geleerd in mijn werk. Ik heb daar regelmatig te maken gehad met boze en verdrietige mensen, die zich niet konden inhouden. Ik heb pijnlijke confrontaties meegemaakt, hoorde wat men aan nare dingen uitriep, hoorde ook in nagesprekken waar dat uit voortkwam. Ik heb diep geleerd om de emoties die naar mij toe worden geuit niet op mezelf te richten. Daarom kon ik ook goed in gesprek met de moeder van Alfred, en dat gesprek, ook in de herhalingen die volgden, steeds blijven voeren.
Het verhaal van Ans trof mij zeer. Iemand die niet alleen maar kan verbinden, maar die in staat is om emotionele en persoonlijke aanvallen niet te pareren met gekwetstheid en persoonlijke tegenaanvallen. Maar die dat ‘kan laten passeren’ zonder de persoonlijke aandacht voor de ander te verminderen. Emotionele gevoeligheid in combinatie met emotionele weerbaarheid.
Het machtsspel tussen Ans en de moeder van Alfred
In feite beschrijft Ans een machtsspel. De moeder van Alfred hanteert wat ik noem psychosociale macht. In plaats van open te communiceren gaat ze mede-ouders straffen, door het inzetten psychosociale sancties, verwijten over slecht opvoeden, de ander beschaamd maken. Psychosociale sancties kunnen bijzonder goed werken, anderen bang maken, en onder druk zetten om die sancties te voorkomen en te doen wat wordt geëist. Psychosociale sancties zullen niet bij iedereen werken, je moet er vatbaar voor zijn. Ans was minder vatbaar geworden. Zij had door ervaring geleerd om psychosociale sancties af te wenden.
De risico’s van verbinden
Toch kwamen bij mij allerlei herinneringen boven over verhalen van vrouwen in organisaties, die heel goed konden verbinden, misschien ook wel onder grote druk, maar vervolgens slachtoffer werden op het moment dat belangen gingen opspelen en iemand moest verliezen. Iedereen blij, maar zij, met hun inspanning werden niet gezien en gewaardeerd. Met veel droefenis en teleurstelling. Heel verbindend, maar ook heel naïef, heel onpolitiek. Ik vroeg Ans dus bezorgd of ze wel rekening hield met wat de moeder van Alfred aan kwaads zou kunnen doen, door haar verhaal breed te verspreiden.
Daar heb ik goed rekening mee gehouden. Ik wist al dat ze over dit probleem met anderen aan het praten is geslagen. Ik heb zelf meerdere moeders gebeld om te vragen of ze van hun kinderen hoorde hoe het op school ging. Daarbij vertelde ik ze ook van het incident. Ik gaf aan dat ik heel graag geïnformeerd zou willen worden als er nog een zo iets zou spelen. Ik wilde er daarmee voor zorgen, dat zij als ouders zagen dat ik als moeder dit probleem heel serieus nam en nieuw incidenten wilde voorkomen. Ik kreeg in die gesprekken van hen ook informatie, en er is grote bereidheid om samen erop toe te zien, dat de kinderen in de groep op een goede manier met elkaar omgaan. Men weet van de moeder van Ans doet, begrijpt dat wel en laat zich niet meeslepen.
Om van te leren
Een mooi en voor mij indrukwekkend verhaal van een vrouw die goed kan verbinden en begrijpen, maar tegelijk weerbaar is tegen persoonlijke aanvallen. Maar ook een moeder die politiek bekwaam is, die nuchter kan anticiperen op nadelige en verholen acties van mede-moeders, als die zouden proberen macht van andere moeders tegen haar te mobiliseren. Ze bouwt via haar contacten een netwerk op dat haar enerzijds informatie kan geven over wat er gebeurt, en die haar ook een bepaalde macht geeft om aanvallen op te vangen.
